Phim A separation

Mình vừa xem "The flowers of war" của Trương Nghệ Mưu xong. Bao nhiêu ngợi khen mình xin nhường cho các tờ báo. Nhưng cá nhân mình, tuy cũng có nhiều đoạn thích phim này, nhưng nhìn chung thấy chẳng hứng thú lắm. Trái với "To live", phim này không khiến mình ra giọt nước mắt nào, cũng không cho mình nhiều suy ngẫm cho lắm. Mình cảm thấy mấy nhân vật nữ sinh đóng chưa đạt hoặc ít ra là đạt theo cách mình tưởng tượng. Lúc họ đóng vai, mình vẫn có cảm giác họ đang diễn, chứ không phải họ đang hóa mình hoàn toàn vào nhân vật trong phim. Có thể đó là một điểm yếu cần phải nhận thấy ở một bộ phim có đề tài mang tính quốc gia đại sự như "The flowers of war"?

Đây là cảnh phim mình thích nhất :)

 Còn với nhân vật Ngọc Mặc, mình cũng không có ấn tượng gì nhiều. Kiểu nhân vật như Ngọc Mặc mình đã thấy nhiều, xem nhiều, và theo mình nó cũng không khó lắm đối với một diễn viên để có thể vào vai ấy một cách suôn sẻ. Ánh mắt ấy, cách đi đứng ấy,... mọi thứ đều không gây ấn tượng gì đặc biệt đối với mình.

Nhân vật chàng lính trẻ ở đầu phim, nhân vật Goerge và John cũng không khiến mình hứng thú. Có lẽ xem nhiều phim về kiểu đề tài này quá rồi nên mình thấy "nhàm". Mà cái bối cảnh quanh cái nhà thờ (mà trong phim "Màn đêm ở Cáp Nhĩ Tân" có đưa vào rất nhiều lần) cũng đậm đặc mùi kĩ xảo. Mình có thể cảm thấy đạo diễn TNM lần này cho kĩ xảo vào nhiều quá. Cả một trận địa bên ngoài nhà thờ tan hoang theo cái kiểu thường thấy của kĩ xảo điện ảnh. Thấy các mặt báo thì khen lấy khen để bối cảnh của phim, nhưng mình thì không thích lắm. 

Chi tiết mấy anh lính đấu với quân Nhật thì đã quá bình thường với những ai hay xem phim của Hô-li-út rồi. Súng đạn mìn bom cứ thế giật điên đảo. Âm thanh thì tuyệt vời rồi, chỉ tiếc là nhiều phim khác cũng tuyệt vời không kém, như cái phim gì cách đây 3 tháng mình xem với con bạn mà có Phạm Băng Băng với diễn viên Hàn, Nhật đóng nữa ấy, kể về một cuộc maraton của hai thằng kẻ thù của nhau). 

Mình có một thắc mắc là tại sao TNM lại cho anh lính chết? Nhìn anh ấy mình cứ nghĩ là nhân vật chính và sẽ xuyên suốt cả phim cơ, không ngờ lại cho chết sớm thế. Mình cảm thấy phim bớt đi chút thú vị kể từ phút anh ta chết (phần vì anh ấy đẹp trai và chững chạc hơn ông John kia nhiều).

Nhưng nội dung phim thì đúng là ý nghĩa. Nhân vật thì ai cũng xinh đẹp (mình thích ngắm mấy chị lúc đi vào nhà thờ nhất, nhìn ai cũng xinh và ăn mặc thì đẹp). Và mình cũng thích cái cảnh chị Ngọc Mặc khóc, trông rất đẹp và biểu cảm. Nhưng vì kiểu phim này làm về đề tài, như mình đã nói, là quốc gia đại sự, cho nên có thể mọi chi tiết và nội dung phim đều có chút biểu tượng. Tức là mọi thứ đều toát lên sự hào hùng và anh dũng và nghĩa tình của ng TQ lúc chiến tranh.

Một điểm cuối cùng nữa là chi tiết ông John làm nghề khâm liệm người chết. Có vẻ TNM khá chú trọng vào việc làm nổi bật công việc này. Mình thì không bàn về ý nghĩa của nó, bởi nó là công việc cao cả và trong phim sự cao cả đó cũng đã được thể hiện hết sức tuyệt vời. Chỉ trách một điều, rằng mình đã từng thấy nội dung tương tự trong phim "Departure" mà mình xem năm ngoái. Phim ấy là của Nhật Bản, kể riêng về cái nghề khâm liệm ấy luôn, và cùng một số ý nghĩa khác nữa. Phim ấy chỉ nói về những chuyện đời thường, cảnh quay yên bình, thanh tịnh, nhưng xem vẫn rất cảm động. Sự tinh tế mà giản đơn ấy có lẽ đi vào lòng người hơn là đao to búa lớn...

Chính vì đã từng xem một phim có chút tương đồng như vậy nên khi xem "The flowers of war" mình không có nhiều cảm xúc mấy nữa, và có lẽ nếu chưa xem "Departure" mình cũng không thể hiểu công việc của John cụ thể là như thế nào :)) Chắc cũng vì đề tài của phim nên TNM không muốn dựng các cảnh quay cụ thể, hơn nữa đó cũng không phải là cái chính mà phim muốn truyền đạt.

Xem xong "The flowers of war" thì mình xem luôn "A separation" của Iran. Năm ngoái cả hai phim này đều đại diện cho mỗi quốc gia tham dự tranh giải Oscar dành cho phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. Người ta dự đoán là "The flowers of war" sẽ giành chiến thắng, nhưng "A separation" mới là bộ phim chính thức được xướng tên.

Mình ngồi xem "A separation", và giống "To live", mình càng xem càng thấy bản thân trở thành hàng xóm của các nhân vật trong phim. Mặc dù không khóc (chỉ có căng thẳng là gia tăng không ngừng vì suốt phim chỉ có chửi nhau) nhưng "A separation" vẫn để lại trong mình ấn tượng khi nó kết thúc. Mình nghĩ rằng bất cứ ai xem phim này đều thấy một phần mình trong đó. Bởi ai cũng đang sống trong thời bây giờ!

Phần review phim này mình xin nhường cho 2 trang báo:

Nguồn: http://giaitri.vnexpress.net/tin-tuc/phim/diem-phim/a-separation-nhieu-hon-mot-cuoc-chia-ly-2388788.html

http://rworks.org/post/22908361114/a-separation-vien-ngoc-ve-ao-uc#.UkMWeNLIbI4

‘A Separation’ - nhiều hơn một cuộc chia ly

Một tác phẩm thành công trên mọi phương diện và được yêu thích ở khắp nơi, từ đất nước sản sinh ra nó (Iran) cho đến những quốc gia như Mỹ và Israel.

A Separation có một cốt truyện tương đối đơn giản. Tất cả xoay quanh cuộc ly dị của đôi vợ chồng Nader và Simin. Tình huống chỉ giản đơn nhưng sự phức tạp trong các mặt của cuộc sống xã hội Iran hiện đại dần được phơi bày trong bộ phim. Chính vì mong muốn đưa lên phim một hiện thực nghệ thuật gần với hiện thực cuộc sống nhất, đạo diễn Agshar Farhadi áp dụng triệt để thủ pháp “hiện thực tài liệu” (documentary realism) như trong các phim tài liệu.

Cảnh quay mở đầu của "A Separation". Ảnh: Sony.

Cách kể chuyện thực tế nhưng không kém phần sâu sắc, với nội dung chi tiết gần như tối giản nhưng sắc bén, hàm súc, bộ phim biến khán giả từ vị trí thụ động trở nên chủ động. Khi xem A Separation, thay vì là những người xem đang được mua vui bằng một tác phẩm hư cấu, dàn dựng đặc biệt để phục vụ mục đích giải trí, khán giả trở thành một phần của câu chuyện. Họ sẽ cảm thấy mình giống những người hàng xóm, những người quen nhưng không thân thiết của gia đình Nader và Simin, đang đứng theo dõi, quan sát câu chuyện xảy ra với vợ chồng họ.

Bộ phim không đưa ra bất cứ câu trả lời nào cho những mâu thuẫn được đặt ra. Không có gì hoàn toàn đúng, không có gì tuyệt đối sai. Các nhân vật trong A Separation và khán giả của phim, cũng như trong thực tế đời sống, mỗi người phải tự tìm ra câu trả lời cho chính mình.

A Separation vượt qua khuôn khổ một bức tranh về sự rạn nứt giữa các thành viên của một gia đình. Phim còn là một bài nghị luận về chế độ thần quyền, về luật lệ và quyền lực trong gia đình, về sự phân biệt giới tính và tầng lớp xã hội. Nader và Simin là những con người hiện đại trong xã hội Iran hiện đại. Sau 14 năm chung sống dưới một mái nhà với cô con gái 11 tuổi thông minh và rất nhạy cảm Termeh, họ muốn ly dị.

Cả hai người đều có việc làm ổn định và rất chăm lo cho tương lai của Termeh. Tuy nhiên, Simin muốn rời khỏi Iran để tới một quốc gia cởi mở hơn, nơi phụ nữ có nhiều quyền lợi và cơ hội hơn. Trái lại, Nader không muốn ra đi và bỏ mặc người cha với căn bệnh Alzheimer. Không có phương án giải quyết cho tình cảnh éo le của họ, Nader và Simin quyết định ly hôn.

Một cảnh đầy tâm trạng trong phim.

Khi Nader, Simin ly thân và người vợ bỏ về sống cùng bố mẹ ruột, cuộc sống của người chồng gần như bị đảo lộn vì trong căn nhà không còn bàn tay phụ nữ nấu nướng, giặt giũ, dọn dẹp, chăm sóc người cha ốm liệt giường. Nader nhận ra rằng anh không thể có một người vợ vừa là người phụ nữ hiện đại, có sự nghiệp thành đạt và muốn đi theo con đường riêng của mình, vừa là người phụ nữ truyền thống, đảm đang và phục tùng.

Để tạm thời ổn định cuộc sống, họ quyết định thuê Razieh, người phụ nữ có gia cảnh khó khăn, làm người giúp việc để thay thế vai trò Simin để lại. Đây là một công việc vất vả. Razieh mất 90 phút mỗi ngày mới tới được nhà Nader, cô phải chăm sóc một người không có khả năng nhận thức và kiểm soát hành vi, mặc dù không được đào tạo về chuyên môn. Bản thân cô có một con nhỏ và ngày nào cũng phải đưa cô bé đi theo vì không ai chăm sóc. Thế nhưng, Nader một mực không đồng ý khi Razieh bày tỏ ý muốn được tăng lương. Suy nghĩ có phần hẹp hòi của anh đã vô tình đưa hai gia đình đến một cuộc đối đầu đầy cay đắng và giận dữ.

Cách hành xử của Nader đã biến một mâu thuẫn tưởng chừng như vô hại và xảy ra thường xuyên trong cuộc sống hằng ngày trở thành trận chiến trong phòng xử án. Hậu quả mà anh không thể lường trước được là cùng với anh, các nhân vật trong phim bỗng thấy mình mắc kẹt trong một tình huống rất phức tạp và trong hành trình đi tìm sự thật, mỗi cá nhân đều quyết liệt theo đuổi một phiên bản riêng của sự thật.

Chính cái nhìn phiến diện và thiếu sót của con người đã khiến mâu thuẫn vốn dĩ khá tủn mủn giữa hai gia đình càng lúc càng thêm phức tạp, rối rắm, không rõ trắng đen. Khi sự thật ngày càng mờ đi, ít rõ ràng hơn thì bản thân những nhân vật trong phim cũng trở nên mệt mỏi và phát điên với những tranh cãi bất tận, xung đột và hoà giải, sự thật và dối trá, lương tâm và trách nhiệm đan xen vào nhau và tạo thành thực tế cuộc sống. Dần dần cùng với sự tiến triển của mạch phim, người xem nhận ra rằng những cáo buộc giận dữ trong trận chiến vì “tất cả hoặc không gì cả” chỉ đẩy hai gia đình lún sâu vào bờ vực tan nát.

Mẹ con người giúp việc Razieh.

Tiêu đề của bộ phim đề cập trực tiếp đến cuộc ly hôn của Nader và Simin. Tuy nhiên, sự leo thang căng thẳng giữa các nhân vật đồng thời ngụ ý một sự cách biệt trong tất cả mối quan hệ của con người với nhau: giữa vợ và chồng, cha mẹ và con cái, giữa các gia đình với nhau, giữa nam giới và nữ giới, giữa người giàu và người nghèo. Tất cả bọn họ đều cho mình là nạn nhân và ngoan cố bảo vệ lý lẽ của mình. Cảm thấy bị người khác làm hại và tổn thương, họ đấu tranh chống lại nhau. Kết quả là tất cả đều trở nên xa lạ, ghẻ lạnh.

A Separation khám phá sự phức tạp của bối cảnh chính trị, tôn giáo, xã hội của đất nước Iran hiện đại. Xung đột giữa hai gia đình chính là cuộc đụng độ giữa các tầng lớp và ý thức hệ của họ. Một bên là những người khá giả thành thị, có tư tưởng tự do và hướng ngoại. Bên kia là tầng lớp lao động nghèo khó, sùng đạo. Razieh là một người phụ nữ nghèo và sùng đạo. Tất cả những yếu tố đó đều trở thành gánh nặng và khiến cô bị đàn áp.

Cô không được tham gia vào cuộc vui của gia đình Nader và Simin trong một cảnh phim mà gia đình và bạn bè cùng nhau chơi bóng bàn, bởi cô chỉ là người giúp việc. Cô không được tiếp đón như một vị khách như cô gia sư của Termeh, cho dù trách nhiệm mà cô gánh vác giúp đỡ gia đình họ cũng rất quan trọng. Cô thường xuyên bị người chồng nóng nảy đe dọa, chèn ép.

Do đó, bộ phim không chỉ nêu lên sự chia rẽ giữa con người với nhau, mà còn hướng đến sự phân ly tư tưởng mang hơi hướng của một cuộc chiến tranh văn hóa. Trong thời điểm khó khăn của chuyển giao chính trị và văn hoá, của sự giao thoa giữa cái cũ và cái mới, tất cả động cơ và hành động của mỗi cá nhân không chỉ có ý nghĩa với cuộc đời họ, mà còn phản ánh được hiện thực cuộc sống trong một quốc gia.

Từ tai nạn nhỏ dần dần trở nên vô cùng căng thẳng và bất ngờ, bộ phim dựa vào bước ngoặt đó để đề cập đến một chủ đề mang tính chất phổ quát hơn - cái nhìn méo mó về cuộc sống và bản chất không hoàn hảo của con người. Các nhà làm phim Iran đã đưa ra một sự đánh giá sâu sắc về hành vi của con người, điều mà bất cứ nền văn hoá nào cũng có thể tìm thấy điểm chung. Thành công mấu chốt nằm ở chỗ bộ phim không chỉ nêu ra những vấn đề, mâu thuẫn trong đời sống xã hội, kinh tế, tâm linh đặc thù của Iran.

A Separation chứa đựng rất nhiều suy nghĩ và cảm xúc mà người xem dù ở bất cứ nơi đâu trên thế giới cũng có thể thấu hiểu và đồng cảm. Điều này vốn không dễ dàng gì đối với các nhà làm phim nước ngoài khi giới thiệu tác phẩm của mình đến với Hollywood, bởi nơi đây luôn có xu hướng tô hồng, lãng mạn hoá bất cứ yếu tố “khác và lạ” nào đến từ những nền văn hoá khác.

A Separation - Viên ngọc về đạo đức

Vào năm 2011 vừa qua, lần đầu tiên trong lịch sử Liên hoan phim Berlin có một bộ phim Iran dành tới 3 giải quan trọng nhất, trong đó có giải Gấu Vàng dành cho bộ phim xuất sắc nhất. Kể từ đó, bộ phim liên tiếp nhận được nhiều thành công vang dội với hơn 40 giải thưởng, bao gồm cả giải Quả Cầu Vàng và Oscar danh giá. Đó là phim A Separation, một viên ngọc đáng quý của người Iran.

Có một sự thật tương đối phũ phàng đối với nền điện ảnh Iran. Đó là những bộ phim có tiếng vang trên trường quốc tế, giành giải tại các liên hoan phim lớn ở nước ngoài thì bị hắt hủi tại chính quê nhà, trong khi đó, những bộ phim thành công tại Iran lại không gây hứng thú với khán giả quốc tế. A Separation là một trong những bộ phim hiếm hoi thu hút được cả người xem nội địa lẫn quốc tế nhờ sự kịch tính rất giản dị trong câu chuyện và tài năng đạo diễn tuyệt vời của Ashgar Farhadi.

Giản dị mà đầy xúc động:

Mẫu thuẫn tiền đề của phim A Separation nảy sinh ngay trong 5 phút đầu phim: người vợ Simin muốn đưa cô con gái Termeh ra nước ngoài để có nhiều cơ hội trong tương lai hơn, nhưng người chồng Nader không đồng ý bởi ông phải ở lại Iran để chăm sóc người cha già yếu bị mắc bệnh Alzheimers. Từ đó, những mâu thuẫn khác dần dần xuất hiện và phát triển thành xung đột, để rồi, ngày càng nhiều mâu thuẫn khó hàn gắn nảy sinh. Sau khi Simin về nhà mẹ sống, Nader thuê một người phụ nữ nghèo tên Razieh để chăm nom người cha giúp mình khi anh đi làm. Và từ đó, mọi chuyện trở nên phức tạp và căng thẳng cao độ.

Trong một chiều đi làm về sớm, Nader và cô con gái Termeh phát hiện ra người cha già bị ngã xuống đất trong khi tay vẫn bị trói chặt và thở rất yếu. Cho rằng Razieh đã gây ra chuyện này, đồng thời nghĩ rằng chính cô đã lấy trộm số tiền trong tủ, Nader đã vô tình đẩy ngã cô xuống cầu thang. Mọi chuyện trở nên rối tung khi Nader nghe được tin Razieh đã bị sảy thai sau cú ngã đó và anh bị gia đình cô kiện lên toà án. Từ đó, từng lớp câu chuyện được lật mở dần dần, đưa người xem vào một hành trình khơi gợi tính trách nhiệm và đạo đức trong mỗi con người. Thông qua những khung hình run rẩy như đang xúc động với câu chuyện dung dị, đạo diễn đã đem tới cho khán giả một viên ngọc hiện thực quý báu và mạnh mẽ.

A Separation là bộ phim thứ 5 của Ashgar Farhadi và là đỉnh cao trong nghệ thuật phát triển kịch tính truyện và đường cung nhân vật trong sự nghiệp của đạo diễn Iran tài ba này. Bộ phim không có nhiều nhân vật, nhưng mỗi người lại được mô tả rất sâu qua từng hành động, lời thoại. Chúng ta thấy rõ đạo diễn cố gắng triệt tiêu mọi sự phát triển lộ liễu tính cách nhân vật để đem tới một bộ phim chân thực nhất có thể, biến những con người trong phim không chỉ sống trên màn ảnh, mà thực sự hiện hữu trong cuộc đời. Không ai trong bộ phim này hoàn toàn tốt hoặc hoàn toàn xấu, nhưng họ đều muốn làm việc đúng đắn theo quan điểm đạo đức của riêng mình.

Qua cả phim, chúng ta cũng thấy rõ tình cảm mặn mà giữa Nader và Simin sau 14 năm chung sống, nhưng cũng thấu hiểu lý do họ phải xa cách nhau: sự đối ngược trong quan điểm sống. Nader và Simin đều là những con người hiện đại, cấp tiến trong xã hội Iran đương thời. Thế nhưng, Nader bị chi phối bởi nghĩa vụ làm con, làm cha cũng như những truyền thống, định kiến cũ và nó khiến anh sẵn sàng làm mọi thứ để thực hiện nghĩa vụ này. Trong khi đó, người vợ Simin lại tỏ ra muốn tách khỏi lớp vỏ truyền thống để phát triển, thể hiện bằng việc dù cô mang khăn trùm đầu nhưng lại nhuộm tóc thành màu đỏ. Khát khao rời bỏ Iran để tới một vùng đất mới cũng là biểu hiện cho niềm tin của cô vào một môi trường mới, một thế giới đẹp hơn, một tương lai tốt hơn. Họ đại diện cho hai lưỡng cực trái ngược nhau của xã hội Iran, và vì thế, cho dù đều rất thương con, nhưng cả hai không thể dung hoà và tìm ra hướng giải quyết. Đạo diễn đã đem tới cho khán giả những nhân vật bị chia cắt do quan điểm sống, nhưng không thể tránh khỏi việc phải đụng độ nhau và tạo ra xung đột.

Khán giả - “Vị quan toà” của đạo đức

Chúng ta thấy rõ ràng sự ly thân giữa Nader và Simin rõ ràng không phải là tuyến nội dung duy nhất của A Separation. Thông qua bộ phim, Ashgar muốn chỉ ra cho chúng ta sự chia cắt trong xã hội giữa đàn ông và đàn bà, người lớn và trẻ em, tầng lớp trung lưu và hạ lưu… và đặc biệt hơn cả là giữa nhân vật trong phim với chính khán giả xem phim – tức chính chúng ta. Trong trường đoạn tuyệt vời đầu phim, Ashgar đã để khán giả ngồi vào vị trí quan toà, lắng nghe ý kiến của đôi vợ chồng, thấu hiểu hoàn cảnh của họ và là người ra phán xét cuối cùng. Từ đó tới hết phim, khán giả, chúng ta, chính là “vị quan toà” quan trọng nhất, theo dõi mọi cử chỉ của nhân vật, thu thập các lời khai, chứng cứ, để từ đó nhận định về nhân cách của từng con người trong phim.

Thế nhưng, khi ở bên trong căn nhà vô số cửa, kính của Nader và Simin, chúng ta bị những hình ảnh phản chiếu đánh lừa đi mọi cảm giác và phương hướng. Còn khi ở ngoài đường, những chiếc xe lao vùn vụt qua màn hình như thể chia cắt sự tập trung của chúng ta đối với những nhân vật chính. Thông qua sự dàn xếp cảnh trí tinh tế như vậy trong A Separation, đạo diễn Ashgar đã làm lu mờ cái nhìn chắc chắn của người xem về những nhân vật trong phim. Đơn cử như trường hợp của Hodjat, người chồng thất nghiệp nóng tính của Razieh, luôn căng thẳng và bị nghi ngờ đánh vợ con. Ở đoạn cuối phim, khi Hodjat biết sự thật về việc sảy thai của vợ, anh trở nên rất tức giận và vung nắm đấm liên tục. Thế nhưng, Hodjat không đánh vợ mà tự đánh vào đầu mình. Chỉ một cảnh như vậy thôi cũng đã làm chúng ta hiểu rằng Hodjat chỉ là một người bị stress bởi gánh nặng gia đình đặt lên vai một kẻ thất nghiệp như anh. Và, chúng ta đã hiểu sai về anh từ đầu phim tới giờ.

Con người chính là “vị quan toà” đạo đức, khi luôn cho mình quyền phán xét nhân cách người khác thông qua hành động và lời nói của họ. Nhưng đã khi nào, bạn tự ngẫm nghĩ lại và nhận ra rằng, có lẽ mình đã nhìn một người nào đó qua tấm gương phản chiếu mà không nhìn ra con người thật của họ chưa? Với A Separation, đạo diễn Ashgar Farhadi đã nêu bật lên được câu hỏi này và hành trình khám phá ra sự thật trong phim chính là ẩn dụ cho việc mở rộng nhãn quan tới đạo đức thật sự của con người.

Hình ảnh những nhân vật trong phim chật vật đi tìm sự thật và giải quyết hậu quả phản chiếu qua những tấm gương là sự sắp đặt tinh tế, giàu cảm xúc. Đó là những sự thật bị con người che giấu ẩn chứa những nỗi nợ lớn với cuộc đời, tình cảm và đạo lý. A Separation là một bộ phim khiến bạn nghẹt thở và trào nước mắt khi từng lớp sự thật được bóc tách dần dần và đầy cao trào ở cuối phim.

Chúng ta hiếm khi được xem những “viên ngọc quý” như A Separation, một bộ phim không cố nhồi nhét quan điểm sống thông qua một câu chuyện cổ điển như phong cách Hollywood, mà nó thực sự đem tới đời sống, tính cách nhân vật thông qua màn ảnh. Để từ đó, mỗi khán giả có quyền có những phán xét của riêng mình về từng con người. Giống như Termeh ở cuối phim, ai cũng sẽ phải chọn ra cho mình một lối sống cho riêng mình.

Cảm nhận sau khi xem phim "Phải sống" (To live) 1994

Bộ phim này đã khiến tôi khóc suốt buổi chiều. Phim của Trương Nghệ Mưu luôn luôn rất đời thực. Cảm thấy xem phim giống như đang dõi theo một cuộc sống thực sự diễn ra ở ngoài đời. Mỗi diễn viên không phải là diễn viên nữa, mà là những con người thực ở ngoài cuộc sống. Chính sự tài tình ấy kết hợp với tính nhân văn cao cả đã khiến cho người xem không khỏi cảm động trước những cảnh phim "Phải sống".

Đầu tiên tôi sẽ bàn về tính "thật" trong phim này. Bộ phim thật từ đầu đến cuối. Không đoạn nào trong phim khiến tôi nghĩ mình đang xem phim. Cảnh thật nhất trong phim là cảnh ông Niu đến thăm nhà Fugui khi anh ta vừa từ mặt trận trở về. Chị Jiachen kéo ghế lại cho ông Niu ngồi. Ông Niu nói chuyện với Fugui, có nhắc đến việc Long'er sắp bị đưa ra hành xử. Chị Jiachen giải thích cho chồng hiểu chuyện của Long'er, nhưng ông Niu lắc đầu, gạt đi và giải thích lại. (Xem đoạn này ở đây)

Tôi cho rằng đây là phần đạt nhất của phim. Tôi đã từng thấy hình ảnh đó nhiều lần trong cuộc sống của mình. Cảnh phim này khiến tôi nhớ về quê tôi, nới những người hàng xóm lớn tuổi vẫn thường ngồi uống nước chè nói chuyện với nhau. Cảnh phim này rất sát thực. Nó cho thấy tài năng quan sát và sự tỉ mỉ của Trương Nghệ Mưu trong quá trình làm phim. Nó thực sự khiến tôi thấy bộ phim trở nên đời thường một cách kì lạ.

Một số cảnh quay trong phim làm tôi nhớ tới phim "Thời gian hạnh phúc" cũng của TNM làm đạo diễn. Phim ấy cũng rất chân thực, có thể nói là thật đến mức khô khan. Tôi thấy phim đó nói nhiều quá và lí sự nhiều quá, giông giống kịch nói. Và thật quá. Phim nên thật ở mức vừa phải. Các nhân vật trong phim "Phải sống" cũng có những đoạn hội thoại chân thực như trong phim "Thời gian hạnh phúc", nhưng "Phải sống" đậm tính "phim" hơn, không nói quá nhiều như ''TGHP" và các tầm ý nghĩa khác cũng cao hơn.

Ấn tượng thứ hai của tôi khi xem phim là âm thanh. Âm nhạc được thêm vào rất đúng chỗ. Nhạc diễn con rối xuyên suốt từ đầu đến cuối phim, và cũng là thứ liên quan đến cuộc đời nhân vật nhất. Cứ mỗi lúc cái âm thanh này cất lên, tuy rằng có phần hào sảng, nhưng lại có vẻ bất an. Nó khiến tôi có linh cảm sắp xảy ra chuyện không hay. Âm thanh ấy như trêu ngươi cuộc đời, trêu ngươi xã hội, giễu cợt sự đổi thay khập khiễng. Âm thanh ấy xuất hiện trước khi Fugui đánh mất gia tài, trước khi Fugui bị bắt, trước khi Youxing chết,... Âm thanh đó ám ảnh cả cuộc đời của những người trong cuộc.

Âm nhạc chủ đạo trong phim còn có đoạn nhạc thê lương và đượm tình (nghe nhạc này ở đây) nhưng mỗi khi ngân lên lại thắp lên một niềm vui, một sự đổi mới trong phim và hy vọng mới trong lòng người xem. Đoạn nhạc buồn mà ấm áp. Cảm thấy có nỗi đau và sự chấp nhận nỗi đau, có niềm thất vọng và sự lạc quan tươi sáng, có tình thương và oán trách. Đoạn nhạc như là cuộc đời, như là số phận gói vào trong đó.

Ấn tượng thứ ba là nhân vật Fugui. Anh ta sớm từ đầu phim đã bộc lộ là một kẻ không biết suy nghĩ sâu sắc. Chính sự hời hợt đó đã khiến anh ta mất nhà, khiến ông bố tức mà phát chết (đoạn phim ông cụ giơ gậy lên đánh vào Fugui cũng rất thật, xem đoạn đó ở đây), khiến mẹ anh ta chết không nhắm mắt, khiến hai đứa con anh ta chết không kịp kêu... 

 

Anh ta cũng là một kẻ nhát gan, tiểu nhân. Anh ta đái phải quần khi nghe 5 phát súng bắn chết Long'er (mà nhẽ ra sẽ là anh ta nếu anh ta không cược nhà cửa cho Long'er). Anh ta sợ người ta coi con trai mình là phản động nên bắt Youxing dậy bằng được để đi đón tỉnh trưởng, mặc dù thằng bé rất buồn ngủ. Hậu quả là thằng bé đã chết vì ngủ quên. Nguyên nhân trực tiếp là do anh tỉnh trưởng, gián tiếp là anh ta, sâu xa là chế độ mới.

Cảnh Fugui cõng Youxing (đang rất buồn ngủ) đi tới trường đón tỉnh trưởng

Những nguyên nhân đó cũng dẫn tới cái chết của Fengxia, cô con gái còn lại của anh ta. Fengxia bị câm nên không thể hét được lúc sinh đứa con đầu lòng. Bệnh viện thì chỉ còn mấy cô sinh viên y khoa trẻ vì những giáo sư gạo cội đã bị bắt hết. Các cô sinh viên này ăn nói phô trương nhưng làm việc thì không biết cách. Tôi thực sự tức phát chết khi nhìn thấy mấy ả này cứ khẳng định như đúng rồi là có thể đỡ đẻ cho Fengxia. Nhưng cuối cùng thì khi Fengxia bị băng huyết. chảy máu quá nhiều thì mấy ả này hét toáng lên, đem cả một mớ dụng cụ vào phòng đẻ nhưng chẳng biết làm cái quái gì. Trong khi đó, cái ông bác sĩ mà chồng của Fengxia đem về thì ngồi ăn hết 7 cái màn thầu mà Fugui mua cho rồi đang nấc lên vì bội thực. Fugui tiếp tục sự ngu dốt của mình bằng cách cho ông ta uống nước. Và đó là cách ông ta tắt thở ngay lập tức sau mấy cái ngáp của người chết vì bội thực. (Xem đoạn này ở đây)

Thời khắc hạnh phúc ngắn ngủi của Fengxia

Ông bác sĩ thì ngáp lên ngáp xuống không nói được cái gì. Fengxia thì rất đau nhưng không hét lên được, mồm mà mắt trương lên, da tái nhợt. Fugui cứ chạy qua chạy lại giữa hai bên, cái cảnh đó thật nực cười và đầy chua chát! Nó khiến người xem khóc không được, cười cũng chả xong, nhưng thấy đau quặn từ đáy lòng. Thế đấy! Nếu Fugui không mang màn thầu cho ông bác sĩ ăn thì ông ta đã bình thường và cứu được Fengxia. Cái chết của Fengxia thật bất công. Cả đời phải làm lụng vất vả, lại chịu nghịch cảnh bị câm, vừa mới lấy được người chồng tốt thì lại phải chết vì sự ngu dốt của người cha và sự ngu dốt của xã hội.

Trong phim này, Củng Lợi cũng đóng rất đạt trong cương vị một người vợ, người mẹ. Jiazhen là người biết sống theo thời cuộc và biết mạnh mẽ vượt lên trên mọi  nỗi đau và sự vất vả để sống. Tiếng khóc thảm thương của người mẹ khi biết con trai chết, khi nằm cạnh con gái đang trợn mắt lên mà không biết làm sao cứu được, tiếng khóc đó thật đau lòng xiết bao! Tôi đã khóc rất nhiều khi Jiazhen khóc. Làm sao đong hết nỗi đau của người mẹ khi chứng kiến sự ra đi của con mình, chỉ vì những lí do không đáng.

Jiazhen cũng là một người phụ nữ mạnh mẽ. Cô một mình nuôi con, chăm mẹ chồng khi chồng đi vắng. Cô chịu đựng mọi nỗi đau để sống. Cô cũng là người đàn bà giàu tình người. Cảnh Chunsheng đến nhà Fugui và Jiazhen trước khi anh ta ra đi thật cảm động. Anh ta cầu xin sự tha thứ vì đã gây nên cái chết của Youxing (thực ra anh ta cũng vô tình thôi, cũng là kẻ đáng thương) rồi đưa vợ chồng Fugui số tiền anh ta có (xem đoạn này ở đây). Anh ta đã định đi tự tử (khuôn mặt anh ta lúc đó lộ rõ vẻ đau khổ và tuyệt vọng), nhưng lúc này tình người đã chiến thắng. Fugui khuyên bảo Chunsheng hết lời nhưng câu nói ý nghĩa nhất giúp Chunsheng vượt lên số phận chỉ đơn giản là câu "Vào nhà đi, ngoài kia lạnh lắm" của Jiazhen. Bao nhiêu năm người mẹ này đã không thể tha thứ cho người đã gây ra cái chết của con mình nhưng giờ, trước sự cùng quẫn của Chunsheng, trước tình cảnh bị truy bắt nhưng vẫn đến xin sự tha thứ của Chunsheng, Jiazhen đã chủ động mở lời. Câu nói bình dị ấy cùng với ánh đèn vàng lúc Jiazhen mở rộng cửa mới thật là ấm áp biết bao đối với Chunsheng. Chính thời khắc đó, Chunsheng đã nghĩ lại. "Anh đừng chết, anh còn nợ chúng tôi một cái mạng" là câu Jiazhen đã nói với theo khi Chunsheng lầm lũi đi về phía bến cảng. Câu nói đầy tình người đã cứu một con người. Đúng lúc này đoạn nhạc thê lương đã cất lên, bắt đầu một sự thay đổi, bắt đầu một nghị lực sống mới.

Nhưng cũng không thể phủ nhận là Jiazhen cũng cùng chồng gây nên cái chết cho con. Người phụ nữ này cũng không nhiều hiểu biết và trước một người chồng nhát gan, ngu dốt cũng không thể làm được gì. Chồng đưa con trai đi, cô cũng ừ theo. Chồng đưa màn thầu cho bác sĩ, cô cũng ừ. Thậm chí cô còn nảy ra ý tưởng cho bác sĩ uống nước... Xem ra có lẽ những cái chết và sự ra đi trong phim đều là những trớ trêu của cuộc đời. Tất cả đều là tấn trò đời.

Yếu tố xã hội trong phim tuy không phải là nội dung chính của phim nhưng là chi tiết hết sức quan trọng. Cuộc chiến tranh giữa các đảng phái, sự tôn vinh mù quáng lãnh tụ Mao Trạch Đông, những cải cách sai lầm của ông ta và những bài hát ca ngợi Đảng luôn lặp đi lặp lại trong phim, phần nào cho thấy thái độ bất bình và giễu cợt của Trương Nghệ Mưu đối với xã hội ông đã trải qua. Vì điều này mà ông đã bị cấm làm phim trong 2 năm. Xã hội đó cũng là nguyên nhân của những cái chết trong phim. Mà là những cái chết hết sức không đáng có. Lại một lần nữa Trương Nghệ Mưu lại cười vào những cái điên loạn của xã hội.

Bộ phim đã khiến tôi khóc nức nở. Mắt tôi sưng lên và lòng tôi cứ trĩu nặng đến tận bây giờ. 

Đoạn kết mở của phim:

Đoạn kết yên ấm với lời nhắn nhủ "cuộc sống sẽ tốt hơn lên mỗi ngày".

Hãy sống! dù có thế nào thì Sự sống vẫn rất quý giá.
(Đào Thị Việt Giang)